Đất phèn – Nguyên nhân, tác hại và 5 cách cải tạo hiệu quả nhất
Đất phèn là một trong những loại đất khó canh tác nhất ở Việt Nam. Theo thống kê, diện tích đất phèn ở nước ta lên tới hơn 2 triệu hecta, chiếm gần 7% diện tích đất canh tác cả nước. Vậy đất phèn là gì? Tại sao lại gây khó khăn cho việc canh tác? Làm thế nào để cải tạo và khai thác tiềm năng của loại đất này? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết sau đây.
Đất phèn gây khó khăn cho việc canh tác và phát triển cây trồng
Đất phèn là gì?
Đất phèn là loại đất khó canh tác nhất ở nhiều vùng đất của Việt Nam. Đây là loại đất có độ chua cực thấp, với độ pH khoảng 2-4, thấp hơn nhiều so với đất bình thường. Do độ chua quá cao nên chúng chứa rất nhiều các ion độc hại như nhôm, sắt, sulfat. Ngoài ra, loại đất này cũng thiếu hụt các chất dinh dưỡng thiết yếu cho cây trồng như nitơ, phốtpho, kali.
Sự kết hợp của độ chua cao, chất độc và thiếu hụt dinh dưỡng khiến đất nhiễm phèn trở nên vô cùng khắc nghiệt đối với sự phát triển của cây trồng. Hầu hết các loại cây khó có thể sinh trưởng tốt trên đất này nếu không được xử lý, cải tạo. Chính vì thế, đây được xem là loại đất khó khăn nhất để canh tác ở Việt Nam.
>>>Xem thêm: Mua đất Thịt Trồng Cây Theo Khối tại Hồ Chí Minh giao miễn phí tận nơi
Nguyên nhân hình thành đất phèn
Đất phèn hình thành dưới tác động của cả yếu tố tự nhiên và con người.
Các điều kiện tự nhiên thuận lợi cho sự hình thành đất phèn gồm:
Địa hình trũng thấp, độ dốc nhỏ, lưu thông không khí kém, tích tụ nước. Các vùng đất này thường nằm ở đồng bằng, ven biển, cửa sông, nơi có địa hình bằng phẳng, trũng thấp.
Khí hậu nóng ẩm, lượng mưa lớn. Khí hậu nhiệt đới giúp quá trình phân hủy hữu cơ diễn ra nhanh chóng. Đồng thời, lượng mưa lớn cũng góp phần làm ngập úng và vận chuyển các chất.
Thực vật chủ yếu là rừng ngập mặn, đầm lầy. Các loài thực vật này có khả năng tích lũy lưu huỳnh cao.
Có nguồn nước mặn xâm nhập vào đất liền. Nước mặn mang theo các muối sunfat là nguyên liệu cho quá trình phèn hóa.
Quá trình hình thành đất phèn diễn ra như sau:
Các chất hữu cơ từ thực vật đổ về tích tụ trong đất. Chủ yếu là từ các cây ngập mặn chết đi và bị phân hủy.
Trong điều kiện kỵ khí, các chất hữu cơ bị phân hủy tạo thành các hợp chất sunfua, sắt sunfua. Quá trình này giải phóng ra lưu huỳnh dưới dạng hợp chất độc hại.
Khi gặp điều kiện oxy hóa, các hợp chất này bị oxy hóa sinh ra axit sunfuric và các ion độc hại như Al3+, Fe2+.
Đồng thời, sự xâm thực mặn cũng đưa thêm các muối sunfat vào đất. Chúng phản ứng với các hydroxit tạo thành axit sunfuric gây chua hóa đất.
Những tác động của con người cũng làm cho tình trạng phèn hóa trầm trọng thêm:
Khai thác thái quá tài nguyên, phá hủy hệ sinh thái tự nhiên. Làm mất lớp thảm thực vật bảo vệ.
Sử dụng các loại phân bón chứa lưu huỳnh quá mức. Lưu huỳnh dư thừa trở thành nguyên liệu cho phản ứng tạo axit.
Thiếu các biện pháp cải tạo và quản lý đất đai hợp lý. Không ngăn chặn kịp thời phèn hóa.
Tác hại của đất phèn
Đất phèn gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng cho cây trồng, môi trường và sức khỏe con người.
• Đối với cây trồng: Làm giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng, tăng độc tính cho cây. Hạn chế sự phát triển của cây, làm cây sinh trưởng kém, thân nhỏ, lá vàng úa, dễ bị sâu bệnh. Năng suất cây trồng trên đất phèn thấp hơn so với các loại đất khác.
• Đối với môi trường: Gây ô nhiễm nguồn nước, không khí. Làm suy giảm đa dạng sinh học. Đất bị bạc màu, cằn cỗi. Chất thải từ quá trình oxy hóa gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.
• Đối với con người: Tiếp xúc lâu dài có thể gây ngộ độc, ung thư do hàm lượng kim loại nặng. Nước nhiễm phèn gây hại cho sức khỏe khi sử dụng. Không khí ô nhiễm cũng ảnh hưởng đến hô hấp.
Đất phèn làm suy giảm dinh dưỡng, gây ô nhiễm và ảnh hưởng tới sức khỏe
5 cách cải tạo đất phèn hiệu quả nhất
Để khắc phục tình trạng đất phèn và sử dụng hiệu quả loại đất này, người nông dân cần áp dụng đồng bộ các biện pháp sau:
Cách 1: Sử dụng biện pháp thủy lợi
Xây dựng hệ thống thủy lợi hợp lý để điều tiết nước tưới, tiêu. Cần đảm bảo ngập nước liên tục để giữ ẩm và ức chế quá trình oxy hóa.
Đào mương rãnh sâu để hạ thấp mực nước ngầm xuống dưới tầng đất canh tác. Tránh để nước phèn ngấm lên gây hại.
Xây đê ngăn mặn, ngăn triều để hạn chế nguồn nước mặn xâm nhập. Đặc biệt quan trọng đối với vùng ven biển.
Cách 2: Bón vôi để khử chua và giảm độc tính
Bón vôi với liều lượng 2-5 tấn/ha và tần suất 6 tháng/lần để khử độ chua và hạn chế hoạt động của Al3+, Fe2+.
Kết hợp với tháo nước triệt để sau 2-3 ngày bón để xử lý và rửa trôi các chất độc.
Sử dụng các loại vôi như vôi bột, vôi tôi xay mịn để tăng hiệu quả phản ứng.
Bón vôi giúp khử chua và giảm độc tính trong đất phèn
Cách 3: Bón phân cân đối NPK và phân hữu cơ
Bón lân với liều lượng khoảng 50-80 kg P2O5/ha, kali 60-100 kg K2O/ha.
Bón phân hữu cơ vi sinh như phân chuồng, phân xanh, phân ủ gia súc để cung cấp chất dinh dưỡng và cải tạo đất.
Ưu tiên các loại phân hữu cơ vi sinh có khả năng sinh enzyme, kháng vi sinh để nâng cao hoạt tính vi sinh vật có lợi trong đất.
Bón phân giúp cải tạo dinh dưỡng cho đất phèn
Cách 4: Lựa chọn cây trồng phù hợp
Chọn giống cây trồng chịu phèn tốt như lúa, rau màu, sắn, điều, cao su, chè sữa,…
Xây dựng mô hình luân canh hoặc xen canh cây trồng hợp lý để cải thiện độ phì và cơ cấu dinh dưỡng trong đất.
Biện pháp cải tạo đất phèn giúp đất màu mỡ hơn, trồng rau đạt năng suất cao
Cách 5: Sử dụng công nghệ xử lý đất phèn tiên tiến
Đất phèn là một loại đất khó canh tác, đòi hỏi phải áp dụng các biện pháp cải tạo phù hợp. Trong những năm gần đây, các công nghệ cải tạo đất phèn tiên tiến đã được nghiên cứu và ứng dụng thành công, giúp cải thiện độ phì nhiêu và khả năng sử dụng đất phèn.
Các công nghệ cải tạo đất phèn tiên tiến
Sử dụng chế phẩm vi sinh vật khử phèn: Các chế phẩm này có chứa các vi sinh vật có khả năng phân giải các hợp chất lưu huỳnh trong đất, giúp khử chua và giảm độc tính. Chế phẩm vi sinh vật khử phèn thường được sử dụng kết hợp với biện pháp bón vôi để tăng hiệu quả cải tạo đất.
Ứng dụng công nghệ sinh học để chọn tạo ra các giống cây trồng chịu phèn tốt: Các giống cây trồng này có khả năng chịu được điều kiện đất phèn, giúp tăng năng suất cây trồng. Các giống cây trồng chịu phèn thường được chọn tạo bằng phương pháp lai tạo và biến đổi gen.
Xử lý nước thải, khí thải bằng công nghệ màng lọc, công nghệ xử lý nước thải sinh học: Các công nghệ này giúp xử lý nước thải và khí thải từ quá trình cải tạo đất phèn, bảo vệ môi trường.
Áp dụng công nghệ sinh học và vi sinh để xử lý đất phèn và bảo vệ môi trường
Ưu điểm của các công nghệ cải tạo đất phèn tiên tiến
- Hiệu quả cải tạo đất cao: Các công nghệ này giúp cải thiện độ phì nhiêu và khả năng khử phèn nhanh chóng và hiệu quả.
- Tiết kiệm thời gian và chi phí: Các công nghệ này giúp rút ngắn thời gian và chi phí cải tạo đất so với các biện pháp truyền thống.
- Bảo vệ môi trường: Các công nghệ này giúp xử lý nước thải và khí thải từ quá trình cải tạo đất, bảo vệ môi trường.
Kết luận
Đất phèn vừa là thách thức lớn vừa là tiềm năng to lớn cho phát triển nông nghiệp. Áp dụng khoa học công nghệ và các biện pháp quản lý hợp lý, đất phèn hoàn toàn có thể được cải tạo thành vùng đất màu mỡ phục vụ sản xuất. Chúng ta cùng chung tay xây dựng nền nông nghiệp phát triển bền vững, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và môi trường sống.
>>Xem thêm:
